Πριν από εννέα χρόνια στις 4 Φεβρουαρίου 2010, “έφυγε” από τη ζωή ο Έλληνας φιλόσοφος και κορυφαίος διανοητής του 20ου αι. Κώστας Αξελός ο οποίος έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο Παρίσι. Το τεράστιο φιλοσοφικό του έργο επικεντρώνεται στον Μάρξ, τον Φρόυντ και τον Χάιντεγκερ. Εξέδωσε είκοσι τέσσερα βιβλία και πλήθος κειμένων στα γαλλικά, τα ελληνικά και τα γερμανικά, τα οποία μεταφράστηκαν σε δεκαεννέα γλώσσες.
Το Αρχείο της ΕΡΤ, τιμώντας τη μνήμη του, ψηφιοποίησε και παρουσιάζει την εκπομπή “ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ. Ο ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΚΩΣΤΑΣ ΑΞΕΛΟΣ” του 1983 που γυρίστηκε με αφορμή την επίσκεψη του διεθνούς φήμης φιλόσοφου στην Αθήνα, προσκεκλημένος του Γαλλικού Ινστιτούτου, όπου έδωσε διάλεξη. Η συγκεκριμένη εκπομπή παρουσίαζε για πρώτη φορά τον Έλληνα στοχαστή στην ελληνική τηλεόραση, ο οποίος από το 1945 ήταν εγκατεστημένος στη Γαλλία.
(video)
Νέο
Επεισόδιο αφιερωμένο στο φιλόσοφο και στοχαστή Κώστα Αξελό, ο οποίος αφηγείται την πορεία του στη ζωή και μιλάει για μια σειρά φιλοσοφικών θεμάτων που ο ίδιος θεωρεί σημαντικά, ιδιαίτερα για τη σύγχρονη κοινωνία. Σε συνέντευξή του στο σπίτι του ζωγράφου και θείου του Μιχάλη Αξελού, ο Κώστας Αξελός αφηγείται βιογραφικά του στοιχεία, την μεγαλοαστική του καταγωγή, την ένταξή του στην Εθνική Αντίσταση, την αποχώρησή του από το κομουνιστικό κίνημα και την απόφασή του να φύγει στο Παρίσι το 1945 για να σπουδάσει. Μιλάει για τις σπουδές φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης και για την απογοήτευση που βίωσε και εκεί από τον ακαδημαϊσμό και τη σχολικότητα που κυριαρχούσε.
Ακολουθεί εκτενές απόσπασμα από τη διάλεξη που έδωσε ο Κώστας Αξελός στις 6 Απριλίου του 1983, προσκεκλημένος του Γαλλικού Ινστιτούτου, επισκεπτόμενος την Ελλάδα μετά από τριανταεπτά χρόνια. Τίτλος της διάλεξης: «Γιατί να σκεφτόμαστε». Αναφέρεται στις απαρχές της σκέψης από τον Ηράκλειτο και τον Παρμενίδη μέχρι τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη, ενώ σχολιάζει με τρόπο πάντα επίκαιρο την μη-ανάγκη του σύγχρονου τεχνικού κόσμου για τη σκέψη. Όπως αναφέρει ο Έλληνας στοχαστής, χωρίς να είναι ούτε αισιόδοξος ούτε απαισιόδοξος, παρατηρεί ότι στην εποχή μας «δεν υπάρχει ζήτηση σκέψης» και ότι «η μη ανάγκη σκέψης σήμερα συμβαδίζει με την κυρίαρχη τάξη και αταξία των πραγμάτων».
Στη συνέχεια ο Κώστας Αξελός βρίσκεται στον Ναό του Ηφαίστου στο Θησείο και ανάμεσα στα αρχαιοελληνικά ερείπια, στην ελληνική φύση, τη βυζαντινή αρχιτεκτονική, ανατρέχει στην ιστορία της φιλοσοφίας, από τον Ηράκλειτο και τον Πλάτωνα, ως τον Μαρξ, τον Φρόϋντ και τον Χάϊντεγκερ και αναλύει τις απόψεις του σχετικά με τη φιλοσοφία, τη δημοκρατία, την αριστερά, τη μαρξιστική θεωρία, τη σύγχρονη κοινωνία και πολιτική, αλλά και τη φροϋδική σκέψη. Θέτει καίρια ερωτήματα όπως «Ποια είναι η πατρίδα της σκέψης;», «Το όραμα της δημοκρατίας είναι θεμιτό;», ενώ σχολιάζει τη σχέση της πολιτικής με τον τεχνικό κόσμο. Σε άλλο σημείο, αναφέρει τον «περιορισμό του ανθρώπινου οράματος από τα κυρίαρχα κόμματα» και επισημάνει ότι: «όσες φορές ο στοχαστής προσπάθησε να καλυφθεί κάτω από μια πολιτική στέγη, αυτή έπεφτε και τον πλάκωνε». Επίσης εξηγεί τα τρία κεντρικά σημεία του δικού του στοχασμού: τον Κόσμο, την Περιπλάνηση και το Παιχνίδι. Η εκπομπή τελειώνει με ένα ερώτημα που θέτει ο Κώστας Αξελός για τη σκέψη στη σύγχρονη νεοελληνική πραγματικότητα.
Η εκπομπή προβλήθηκε στις 12 Μαΐου 1983.
Σκηνοθεσία: Τάκης Χατζόπουλος
Δείτε περισσότερα στο https://archive.ert.gr