Το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε και παρουσιάζει αφιέρωμα στη μνήμη του ιστορικού ηγέτη του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη, με αφορμή την επέτειο θανάτου του, την 1η Αυγούστου 1973:
ΤΟ ΚΟΥΤΙ ΤΗΣ ΠΑΝΔΩΡΑΣ
ΝΙΚΟΣ ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ
Εκπομπή από τη σειρά «Το Κουτί της Πανδώρας» με τον Κώστα Βαξεβάνη, η οποία αναφέρεται στη δράση και την προσωπικότητα του ιστορικού ηγέτη του ΚΚΕ Νίκου Ζαχαριάδη, καθώς και στα αίτια του θανάτου του στο Σουργκούτ της Σιβηρίας όπου και ζούσε εξόριστος. Η εκπομπή ολοκληρώθηκε σε δύο μέρη.
Α΄ΜΕΡΟΣ
(video)
Νέο
Το Α μέρος του ντοκιμαντέρ καταγράφει τα πρώτα χρόνια της ζωής του Ν.Ζαχαριάδη και την επαφή του με το κομμουνιστικό κίνημα στην Κωνσταντινούπολη μέχρι την ανάληψη της ηγεσίας του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας. Ακολούθως, τον διωγμό του από το καθεστώς της δικτατορίας του Μεταξά, εστιάζοντας στην ανοιχτή επιστολή του Νίκου Ζαχαριάδη από τις φυλακές της Κέρκυρας (Οκτώβριος 1940), και την μεταφορά του στο στρατόπεδο του Νταχάου κατά την περίοδο της Γερμανικής Κατοχής ώς τον επαναπατρισμό του στην Ελλάδα στα τέλη Μαΐου 1945.
Στη συνέχεια, η εκπομπή διατρέχει τα γεγονότα μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας (Φεβρ. 1945) εξετάζοντας το ρόλο του Νίκου Ζαχαριάδη, τη στάση της Αριστεράς στις εκλογές του 1946 και τα αίτια της απαρχής του Εμφυλίου Πολέμου. Μεταξύ άλλων γίνεται αναφορά στη συνάντηση Ζαχαριάδη-Στάλιν την άνοιξη του 1946 και στους συσχετισμούς των Μεγάλων Δυνάμεων. Παρακολουθεί, επίσης, τη διαφωνία του Ν. Ζαχαριάδη με τον Μάρκο Βαφειάδη μετά τη δημιουργία του Δημοκρατικού Στρατού, το στρατηγικό σχέδιο «Κορωνίς» του κυβερνητικού στρατού, τη σχέση του Ζαχαριάδη με τη Σοβιετική Ένωση στη διάρκεια του ένοπλου αγώνα, τις μυστικές προσπάθειες για ειρηνική επίλυση του εμφυλίου το 1948, μέχρι την τελική επιχείρηση «Πυρσός» του Εθνικού Στρατού στο Γράμμο και το Βίτσι τον Αύγουστο του 1949, την υποχώρηση του Δημοκρατικού Στρατού στην Αλβανία και τη φυγή του Ν. Ζαχαριάδη.
Τα γεγονότα σχολιάζουν η ιστορικός Ιωάννα Παπαθανασίου, στελέχη του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας όπως, ο πρώην γ.γ. του ΚΚΕ Γρηγόρης Φαράκος, και ο δημοσιογράφος-συγγραφέας Γιώργος Πετρόπουλος. Σημαντικές πτυχές της ιστορίας φωτίζουν με τις μαρτυρίες τους πρώην αξιωματικοί του ΕΛΑΣ και του Εθνικού Στρατού, ο οδηγός του Ζαχαριάδη Μπάμπης Λιώτος ενώ περιλαμβάνονται επίσης οι μαρτυρίες των γιων του Νίκου Ζαχαριάδη, Κύρου και Σήφη, Οι αφηγήσεις πλαισιώνονται από πλούσιο αρχειακό οπτικοακουστικό και φωτογραφικό υλικό.
Β΄ΜΕΡΟΣ
(video)
Το Β μέρος του ντοκιμαντέρ παρακολουθεί την ιστορία του Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας και την πορεία του Ν. Ζαχαριάδη μετά τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου και τη φυγή του τελευταίου από το Γράμμο στην Αλβανία κι από κει στη Μόσχα. Εξετάζει την αποτίμηση της ήττας από τον ίδιο τον Ζαχαριάδη και πώς έγινε αποδεκτή από τους Σοβιετικούς. Γίνεται αναφορά στον προσδιορισμό των ευθυνών της ήττας στην Ελλάδα –3η Συνδιάσκεψη του Κόμματος, 1950-και την χάραξη της νέας τακτικής του ΚΚΕ. Επιπλέον, εστιάζεται στη μεταφορά του μεγαλύτερου τμήματος του Δημοκρατικού Στρατού στη Σοβιετική Ένωση και στις συνθήκες ζωής των πολιτικών προσφύγων στην Τασκένδη. Μέσα από μαρτυρίες στελεχών του ΚΚΕ, περιγράφονται τα γεγονότα της Τασκένδης τον Σεπτέμβριο του 1955, μετά το θάνατο του Στάλιν, καθώς και η καθαίρεση και διαγραφή του Ν. Ζαχαριάδη από την 6η και 7η Ολομέλεια του ΚΚΕ. Το τελευταίο μέρος του επεισοδίου αφορά στην περίοδο της εξορίας του Ν. Ζαχαριάδη στο Μποροβιτσί, και από το 1962 ως το 1973 στη Σιβηρία με το ψευδώνυμο Νικολάι Νικολάγιεβιτς.
Αποσπάσματα συνεντεύξεων του γιου του Σήφη Ζαχαριάδη και ντόπιων κατοίκων φωτίζουν πλευρές της τελευταίας περιόδου της ζωής του Νίκου Ζαχαριάδη και αναφέρονται μεταξύ άλλων: στο κρυφό ταξίδι του στη Μόσχα και την ελληνική πρεσβεία (1962), στη στενή παρακολούθηση του σπιτιού του από την Κα Γκε Μπε, στις απόπειρες δραπέτευσής του, στις απεργίες πείνας, το 1966 και 1967, στο όνομα της αποκατάστασης της κομματικής του τιμής, στην τελευταία επίσκεψη που δέχτηκε από εκπροσώπους του Σοβιετικού και Ελληνικού Κομμουνιστικού Κόμματος και στα γραπτά ντοκουμέντα που κατάφερε να διασώσει πριν από το θάνατό του. Στην εκπομπή σχολιάζουν, επίσης, τα γεγονότα η ιστορικός Ιωάννα Παπαθανασίου και ο πρώην γ.γ. του ΚΚΕ Γρηγόρης Φαράκος ενώ παρεμβάλλεται πλούσιο αρχειακό οπτικοακουστικό και φωτογραφικό υλικό.
Σκηνοθεσία-Διεύθυνση Παραγωγής: Μιχάλης Χιώτης
Copyright ΝΕΤ 2003-2004
Δείτε περισσότερα στο http://archive.ert.gr